Studiegids

In deze studiegids vind je de belangrijkste informatie over de inhoud, de opbouw en de organisatie van het onderwijs aan de bacheloropleiding Cultureel erfgoed aan de Reinwardt Academie in het studiejaar 2024-2025. 

De Reinwardt Academie is een van de zes academies van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten (AHK). De andere vijf academies zijn de Nederlandse Filmacademie, de Breitner Academie, de Academie van Bouwkunst, de Academie voor Theater en Dans en het Conservatorium van Amsterdam. Aan de Reinwardt Academie, worden erfgoedprofessionals opgeleid. Erfgoed vertelt wie we waren, bepaalt wie we zijn én nodigt uit om over onze toekomst na te denken. Erfgoed is geen eigenschap, het is een kwaliteit. Het toekennen van die kwaliteit gebeurt vaak onder urgente omstandigheden: iets verdwijnt, wordt aangetast of staat maatschappelijk of politiek onder druk. En dus staat de erfgoedprofessional voor de keuze: neem ik stelling of treed ik op als bemiddelaar? Stuur ik aan op consensus of hak ik een knoop door voordat er consensus is bereikt? Docenten aan de Reinwardt Academie begeleiden (toekomstige) erfgoedprofessionals bij de verwerving van de kennis en expertise die nodig is om ‘erfgoedwijs’ te worden. Erfgoedwijsheid is het vermogen je kritisch tot erfgoed te verhouden en het gesprek erover te voeren. Daarbij maakt het uit hoe, door wie, wanneer en in welke setting kennis wordt ingebracht en gedeeld.

Als je het niet eens bent met een besluit van de examencommissie kun je beroep aantekenen bijhet College van Beroep voor de Examens (COBEX). Meer informatie over COBEX en hoe je als student beroep kunt aantekenen staat beschreven in het hoofdstuk Rechtsbescherming bij het College van Beroep voor de Examens in het Studentenstatuut. Wil je weten wie er op dit moment in de examencommissie zitten, klik dan hier.

Contact
De examencommissie is bereikbaar via het e-mailadres rwa-examencommissie@ahk.nl. De examencommissie streeft ernaar om jouw verzoek binnen drie weken (uiterlijk zes weken) te behandelen. Voor het aanvragen van invulling externe studieruimte, een vrijstelling, een overmachttoets of het indienen van een klacht, zijn formulieren beschikbaar op MyAHK (bestandenbibliotheek).

Wanneer de verantwoordelijke docent of surveillant vermoedt dat er sprake kan zijn van fraude en/of plagiaat deelt hij/zij dit direct mee aan de student en tevens schriftelijk aan de examencommissie, onder overlegging van de schriftelijke stukken en bevindingen. De examencommissie stelt de student binnen een termijn van 10 werkdagen na melding in de gelegenheid te worden gehoord. Van het horen wordt een verslag gemaakt. 

De examencommissie stelt vast of er sprake is van fraude en/of plagiaat en deelt binnen een termijn van drie weken de student schriftelijk haar besluit en de sancties mee, onder vermelding van de beroepsmogelijkheid. Indien plagiaat wordt geconstateerd of vermoed in een bepaald werkstuk, kan de examencommissie besluiten eerder door dezelfde student(en) ingeleverde werkstukken te onderzoeken op plagiaat. De student is verplicht aan een dergelijk onderzoek mee te werken en kan worden verplicht digitale versies van eerder werk aan te leveren. 

De examencommissie heeft de bevoegdheid om sancties op te leggen. Sancties kunnen zijn: het ongeldig verklaren van een toetsresultaat, het ongeldig verklaren van eerder behaalde resultaten wanneer daarin alsnog plagiaat wordt geconstateerd, uitsluiting van deelname aan een of meerdere toetsen gedurende een periode van maximaal 12 maanden. De examencommissie archiveert de documentatie rondom plagiaat en fraude. Te allen tijde wordt een aantekening van fraude en/of plagiaat geregistreerd in de studentadministratie. 

Zoals is vastgelegd in de Wet op het Hoger Onderwijs en Wetenschappelijk onderzoek (WHW), artikel 7.12b.2, kan bij ernstige fraude het College van Bestuur op voorstel van de examencommissie de inschrijving voor de opleiding van de betrokkene definitief beëindigen. Als tijdens de studie geconstateerd wordt dat er fraude is gepleegd tijdens het aanmeldingsproces volgt alsnog uitschrijving. 

Indien na onderzoek blijkt dat eerder in de studie plagiaat is gepleegd, kan de examencommissie besluiten eerder behaalde resultaten van onderdelen waarbij fraude en/of plagiaat is vastgesteld, ongeldig te verklaren.

In het derde jaar van je opleiding worden facultatieve studiereizen aangeboden. De kosten van deze studiereizen zijn wisselend en afhankelijk van bestemming en programma. Mocht je om financiële redenen niet aan een (buitenlandse) studiereis kunnen deelnemen, kan je bij de directie verzoeken om een betalingsregeling of kwijtschelding zodat je wel kan deelnemen.

Voor de erfgoedprofessional bestaat geen landelijk beroepsprofiel. Op de Reinwardt Academie (RWA) gaan we ervan uit dat erfgoedprofessionals de kennis en vaardigheden moeten hebben die nodig zijn om een concrete bijdrage te kunnen leveren aan het oplossen van erfgoedvraagstukken in de praktijk. Een erfgoedprofessional heeft niet alleen oog voor de context waarin erfgoed tot stand komt, maar weet ook hoe daarop in te spelen en van daaruit te handelen. Een beroepsprofiel is geen beschrijving van één of enkele functies maar van een beroepspraktijk. De paragrafen hieronder beschrijven de uitgangspunten uit de beroepspraktijk die belangrijk zijn voor het onderwijs op de RWA. 

Erfgoed is een aanduiding voor objecten, plekken en praktijken die in het heden, onder verwijzing naar het verleden door mensen worden ervaren als van wezenlijk belang. Het gebruik van de term erfgoed is in de afgelopen decennia explosief toegenomen. De term maakt deel uit van een breed scala van aan elkaar verwante begrippen en praktijken, allemaal met een eigen geschiedenis: zo kennen we een erfgoedsector, zijn er erfgoedinstituten, erfgoedprofessionals en erfgoedopleidingen. Nederland is hierin niet uniek: de opkomst van de ‘erfgoedindustrie’ is een wereldwijd fenomeen.

Vaak wordt de late achttiende of vroege negentiende eeuw aangewezen als de periode waarin de groei van de erfgoedsector begon. De tijd rond 1800 was een periode van snelle verandering. Die verandering hield verband met processen van nationalisering, regionalisering, lokalisering, globalisering, industrialisering en commercialisering. In deze veranderende wereld nam bij veel mensen de behoefte toe om de bestaande cultuur en natuur actief veilig te (laten) stellen: ziedaar de komst van musea, monumentenzorg, archieven en aanverwante instellingen. Vanaf die periode is er sprake van toenemende professionalisering: steeds meer mensen maken van ‘erfgoed’ hun beroep.

Erfgoedprofessionals vormen een niet scherp af te bakenen groep mensen, maar zij (h)erkennen elkaar en worden door anderen (h)erkend als professional omdat zij een specifieke opleiding hebben gevolgd, professioneel contact met elkaar onderhouden, en kennis en ervaringen uitwisselen in vakbladen of beroepsverenigingen. Vandaag de dag komen we hen tegen in tal van functies zoals: zelfstandig erfgoedadviseurs, collectiebeheerders, monumentenzorgers, educatoren, museummedewerkers, projectleiders, archivarissen of als zelfstandige ondernemers. Hun werk is aan verandering onderhevig en verschilt per plek. Maar zolang zij zich telkens opnieuw als professional blijven ‘uitvinden’ en erin slagen als groep (h)erkend te worden, zullen zij toegevoegde waarde hebben.

Aan de RWA worden sinds het begin van haar bestaan erfgoedprofessionals opgeleid. In het onderwijs is de combinatie van theorie (kennis), praktijk (kunde) en ethische reflectie (oog voor de maatschappelijke context) altijd leidend geweest. De curricula van de bachelor en de master zijn in de loop der tijd wel veranderd: waar vroeger vooral professionals voor de museumsector en specifiek voor museale functies van museumeducator, tentoonstellingsmaker of medewerker behoud en beheer werden opgeleid, richt de academie zich nu op de breed inzetbare erfgoedprofessional. Dat is stapsgewijs gegaan.

Een eerste ‘gamechanger’ was de opkomst van het idee dat er sprake was (of zou moeten zijn) van ontschotting binnen de sector van musea, archieven en monumenten, en de overtuiging dat de werkprocessen in de diverse soorten erfgoedinstellingen vaak vergelijkbare kennis, kunde en ethische reflectie vereisen.

Een tweede 'gamechanger’ was de veranderende visie op de rol van de expert binnen de erfgoedsector. Academisch geschoolde conservatoren (historici, kunsthistorici), archivarissen, monumentenzorgers en archeologen golden tot voor enkele decennia geleden, vanwege hun inhoudelijke kennis, als de experts bij uitstek op het gebied van erfgoed en geschiedenis. Mede door de opkomst van internet is hierin verandering gekomen: het besef groeide dat hun monopolie niet langer vanzelfsprekend was of zou moeten zijn.

Behalve tot deze twee ontwikkelingen, die wij waar nodig ook kritisch bevragen, willen we ons in de komende beleidsperiode nadrukkelijker dan voorheen verhouden tot het gegeven dat erfgoedvraagstukken zich ook buiten de traditionele erfgoedsector voordoen. Het werkterrein van erfgoedprofessionals hoeft zich niet tot de erfgoedsector te beperken, maar kan zich uitstrekken tot bijvoorbeeld ngo’s, welzijnsorganisaties en bedrijven. De professional met een diploma van de RWA op zak is breed inzetbaar, overal waar zich vraagstukken voordoen die te maken hebben met onze omgang met het verleden in het heden richting de toekomst. Hieronder zetten we uiteen wat dit van de hedendaagse professional vraagt.

Erfgoed ontstaat in interactie. Door iets ‘erfgoed’ te noemen en als zodanig te (laten) koesteren, onderstrepen mensen het belang ervan, en claimen ze tegelijk eigenaarschap. Dit doen ze dikwijls met een beroep op het verleden. Erfgoed is een keurmerk dat vaker wordt toegekend in tijden waarin mensen het gevoel hebben dat er sprake is van snelle verandering, verlies en vervreemding. Bij dit proces is sprake van conflicterende belangen en emoties: het koesteren van een voorwerp, plek of praktijk als erfgoed door de één, kan door de ander als pijnlijk, aanstootgevend, of onbelangrijk worden ervaren.

Dit zorgt voor een dynamiek, die complex is en lang kan voortduren. Het markeren van iets als ‘erfgoed’ is immers geen éénmalige handeling van een enkeling; het is een proces waar tal van belanghebbenden bij betrokken zijn. In het proces van ‘erfgoedvorming’ en ‘erfgoedontvorming’ (heritage making andunmaking) weegt in de praktijk echter niet iedere stem even zwaar, en sommige stemmen worden eenvoudigweg niet gehoord.

De huidige maatschappelijke uitdagingen op het terrein van het klimaat, sociale ongelijkheid en technologie maken het er voor de professional niet eenvoudiger op. De 21ste-eeuwse professional heeft(zoals dat in jargon heet) behoefte aan nieuwe ‘handelingsperspectieven’ en ‘handelingskaders’, die bij ‘handelingsverlegenheid’ uitkomst kunnen bieden. Tegelijk is dit een kans: in allerlei sectoren van de samenleving dienen zich vraagstukken aan die met erfgoed te maken hebben. Het is onze taak ervoor te zorgen dat onze alumni, op bachelor- of masterniveau in al die verschillende sectoren kunnen werken. De RWA is immers een erfgoedbrede, praktijkgerichte hbo-opleiding.

Erfgoedprofessionals die oog hebben voor die veranderende wereld kunnen het verschil maken. Zij werken als zelfstandige, of in organisaties aan concrete vraagstukken die, in de meest brede zin, te maken hebben met de omgang met (sporen uit) het verleden in een complexe, snel veranderende samenleving. Ze hebben kennis van zaken, beschikken over een ‘hands on’ mentaliteit, kunnen goed in een team functioneren en hebben oog voor de bredere maatschappelijke context waarin ze werken. Met deze kwaliteiten zijn bachelor- en masterstudenten herkenbaar als afkomstig van de RWA.

Inzicht in de doorwerking van het koloniale verleden in het heden is hier een mooi voorbeeld. In het huidige debat over eigenaarschap van collecties wordt de erfgoedsector door sommigen voorgesteld als het product van een koloniaal systeem: een sector die bovendien koloniale machts- en kennisstructuren in stand houdt. De vraag waar veel professionals (en niet alleen zij) mee worstelen, is hoe zij om moeten gaan met mechanismen van uitsluiting die hiervan het gevolg zijn: het systeem inclusiever maken (maar hoe dan?) of ontmantelen? En wat is dan, met het oog op de bredere maatschappelijke context en de langere termijn, de meest duurzame keus? Bij het beantwoorden van deze vragen en het overgaan tot concrete actie, moeten erfgoedprofessionals hun professionele handelen kritisch kunnen evalueren. Wat voor de ene stakeholder werkt, hoeft voor de andere immers niet het geval te zijn. 

Naast het verwerven van kennis gaat leren over verantwoordelijkheid nemen en zelfstandig en afgewogen gebruikmaken van bronnen en/of methodieken bij het analyseren van een vraagstuk, het formuleren van een oplossingsrichting en het evalueren van resultaten. Toetsing is daarbij doordacht en in samenhang ontwikkeld, op een transparante en zorgvuldige wijze. De uitgangspunten en visie ten aanzien van toetsen wordt vastgelegd in het toetsbeleid. Dit verschaft de kaders rondom toetsing en beoordeling binnen de bacheloropleiding van de Reinwardt Academie. Het toetsbeleid wordt elk jaar geactualiseerd. Het toetsbeleid is ontwikkeld met input van de examencommissie en de opleidingscommissie van de bachelor. 

In de bachelor is ervoor gekozen zoveel mogelijk aspecten van het beroepenveld aan de orde te laten komen. Dit betekent dat in wisselende samenstelling de Reinwardt Academie uitgangspunten en eindtermen aan de orde komen in de toetsing, met een moeilijkheidsgraad die past bij het betreffende jaar. 

De beroepspraktijk is leidend voor de vormgeving van de toetsing binnen de bachelor. Dat betekent dat bij veel toetsvormen de nadruk ligt op concrete beroepssituaties en authentieke contexten. Bij deze toetsen is waar relevant het werkveld betrokken in de rol van opdrachtgever en/of medebeoordelaar.

Toetsvormen
Binnen de bachelor kennen we vier toetsvormen:

1. Casustoets
   Een casus is een beschrijving van een zo authentiek mogelijke beroepssituatie of beroepsproduct, waarover vragen worden gesteld en waarin je bronnen behandelt, een eigen analyse/argumentatie/mening geeft en conclusies formuleert.

2. Beroepsproduct
   Een beroepsproduct kent verschillende verschijningsvormen, zoals een advies, ontwerp, eindproduct, handeling of onderzoek. Dit is een toetsvorm waarin je gedrag moet laten zien tijdens het uitvoeren van kenmerkende, kritische beroepstaken in een authentieke of gesimuleerde beroepssituatie. Hierbij is het beroepsproduct en het proces dat daartoe geleid heeft van belang.

3. Performance assessment
   Performance assessment wordt gedefinieerd als “een systematische poging om de toepassingsvaardigheid van de lerende te meten”. Met andere woorden; ben jij in staat om reeds verworven kennis te gebruiken bij het oplossen van nieuwe problemen of bij het vervolledigen van specifieke taken? Bij deze toetsvorm is sprake van een combinatie van verschillende methoden zoals een observatie, documentanalyse, presentatie of criteriumgericht interview.

4. Actieve deelname
   Bij de keuzemodulen is sprake van beoordeling op basis van actieve deelname, waarbij contactmomenten van groot belang zijn. Aan het einde van de onderwijseenheid laat je zien dat je de leerdoelen beheerst. De wijze waarop kan per onderwijseenheid of lesprogramma verschillen. 

Formatief handelen
Binnen het onderwijs van de bachelor is formatief handelen een wezenlijk onderdeel van het leerproces. We definiëren dat als: “een onderdeel van de dagelijkse onderwijspraktijk waarbij studenten, docenten en medestudenten zoeken naar, reflecteren op en handelen naar de informatie die voortvloeit uit de dialoog met elkaar, uit het demonstreren van ‘kennen en kunnen’ en uit observatie, en dit op een wijze die het verder leren van de student stimuleert”. Bij formatief handelen speel jij zelf een actieve rol, je gaat actief op zoek naar feedback om jouw leerproces te sturen.  

Later in het studiejaar doe je dan mee aan de reguliere herkansing. Als je een onvoldoende haalt, kun je via de examencommissie eventueel een overmachttoets aanvragen. Hiervoor heb je wel een bewijs van overmacht nodig. 

Teams en Leerpodium
Lesmateriaal en de digitale inleverpunten vind je in Leerpodium, de digitale leeromgeving. Daarnaast maak je gebruik van Teams voor communicatie of het bijwonen van online colleges. Je kunt hiervoor toegang vragen via rwa-icto@ahk.nl. 

In het eerste studiejaar maak je kennis met de complexiteit van het erfgoedbegrip en het erfgoedveld. Eén onveranderlijke definitie van wat erfgoed is bestaat namelijk niet, net zomin als welke organisaties en wat voor beroepen we kunnen aanwijzen als hét erfgoedveld. Je kijkt dus naar wat erfgoed is, maar maakt ook kennis met het krachtenspel eromheen. Een greep van vragen die centraal staan: Wat is het erfgoed? Is het materieel, immaterieel of ruimtelijk? Voor of van wie is het erfgoed? Waar staat het erfgoed symbool voor?  

Vanwege deze dynamiek maak je op deze opleiding kennis met het brede erfgoedperspectief (zie ook het kopje ‘Uitgangspunten’). Je legt een nodige basis van kennis en vaardigheden waar je in de rest van je studie op voortbouwt. In het eerste semester ligt daarbij de nadruk op het zelf kunnen toelichten van het erfgoedbegrip, in het tweede semester ligt de nadruk meer op de toepassing hiervan in de praktijk. 

Het werkterrein bestaat in het eerste jaar uit de nabije omgeving: Nederland en de directe contreien van de academie. Daar vinden we tal van musea, monumenten, parken, maar ook een rijke alledaagse cultuur met tal van tradities en gebruiken.

Klik hier voor een schematisch overzicht van het studiejaar.

In het derde studiejaar stel je een eigen leertraject samen en kies je op welke wijze jij je professionaliteit een stap verder wilt brengen. Mogelijk wil je jouw theoretische kennis verdiepen, of juist verbreden. Mogelijk wil je de praktijk in en leren van de professionals die je daar treft. Of wellicht zie je kansen voor een andere vorm van zelfontplooiing. 

In jaar 3 maak je keuzes om je persoonlijke professionele ambities na te streven. Hiervoor volg je een eigen inhoudelijke route. Hiermee bereid jij je voor op het kunnen afronden van de afstudeerstage. De strekking van het werkterrein bepaal je zelf. Afhankelijk van jouw keuze voor de af te leggen route, vind je jezelf in de regio, ergens in Europa, of wellicht zelf verder in de wereld. Het kan zelfs zo zijn dat jouw werkterrein zich geheel in the cloud afspeelt.

Klik hier voor een schematisch overzicht van het studiejaar.